Yumuşatma tavlaması ya da diğer bir adıyla tam yumuşatma tavlaması denilen bu işlemde aslında sertliği azaltmak, talaş kaldırmayı kolaylaştırmak, döküm ve dövme parçalarındaki iç gerilmeleri gidermek istenmektedir. Bu nedenle de ötektoid altı çelikleri Ac₃, ötektoid üstü çelikleri de Ac₁ çizgilerinin üzerindeki belirli sıcaklıklara kadar ısıtılmakta, iç yapılarını östenite dönüştürdükten sonra ise fırın içerisinde tutarak çok yavaş bir şekilde soğumasına izin verilmektedir. Böylelikle de aslında bu işleme başlanmış olunmaktadır.
Tam yumuşatma tavlaması olarak da bilinen bu işlem tane boyutunu küçültmek ve bazı çeliklerin elektrik ve manyetik özelliklerini iyileştirmek amaçları için de uygulanmaktadır. Östenitleştirmeden sonraki soğuma işlemi çok yavaş olduğundan yumuşatma tavı için demir- sementit (Fe-Fe₃C) denge diyagramı kullanılabilmektedir.
Yumuşatma Tavlaması İşleminin Amacı Nedir?
Yumuşatma tavlaması işleminin amacı, 50-55 HRC sertlik değerine sahip olan ve 10 mm kalınlığında martenzit yapıların, 4330 Cr – Ni – Mo çeliğinin sertlik değerini düşürmektir.
Yumuşatma Tavlaması İşleminin Yapılışı Nasıl Olmaktadır?
Yumuşatma tavlaması işleminde ilk olarak yüksek sertliğe sahip numune 860°C sıcaklıkta bulunan ısıl işlem fırınında 30 dakika bekletilmektedir. Daha sonra ise fırın sıcaklığını kontrollü şekilde 680°C sıcaklığa kadar düşürülür ve bu sıcaklığa eriştikten sonra su banyosunda soğutma işlemine tabi tutulur.
Bu işlemleri gerçekleştirmekteki amaç, ötektoid altı çeliği olan numunenin sıcaklığını Ac₃ çizgisinin belirli bir mertebede yukarısına çıkartarak mikroyapısını tamamen östenite çevirmektir. Bu işlemin sonunda numuneyi yavaş bir hızla soğutarak tüm dönüşümlerin gerçekleşmesine izin vererek, dönüşümlerin son bulduğu 700 °C sıcaklığın altına kadar soğutulmaktadır. Ancak, genellikle bu alt sıcaklık 680 °C olarak hesap edilmektedir.
Dönüşümlerin tamamlanmasının ardından zaman kaybını azaltmak için numune su banyosunda soğutulmaktadır.
Yumuşatma Tavlaması İşleminin Sonucunda Ne Oluyor?
Yumuşatma tavlaması olarak anılan zaman zaman ise tam yumuşatma tavlaması olarak isimlendirilen bu işlemlerin sonucunda başlangıçta martenzit olan yapı ferrit ve perlitten oluşan ikili farklı yapıya dönüşmekte ve yapılan sertlik ölçme testinde 50- 55 HRC olan sertliğin 30- 35 HRC aralığına düştüğü gözlemlenmektedir.