Isıl işlem sırasında ve soğuma esnasında oluşan iç gerilimlerin giderilmesi için malzemenin mevcut sertliğini değiştirmeden yapılan işleme gerilim giderme denir. Gerilim giderme, ısıl işlem sonucunda malzemede oluşan istenmeyen şekil değişimlerini minimum seviyeye indirir.
Gerilim Giderme İşlemine Neden İhtiyaç Duyulur?
Gerilim giderme kaplama, mekanik işleme, tel veya dalma erozyonun ardından malzeme içinde meydana gelen gerilimleri malzemenin mevcut sertliğini değiştirmeden yapılması gerilim giderme olarak tanımlanır.
Malzeme işlendiğinde ısıl işlem veya soğuma sırasında yüzeyde iç gerilimler meydana gelir. Bu gerilmeler sertliği etkiler ve işlemeyi güç hale getirir. Malzemede istenmeyen değişiklikler oluşabilir. Bu yüzden gerilimlerin gerilim giderme tavı ile azaltılması gerekir.
Gerilim giderme işlemi karbon ve düşük alaşım çelikleri için 550 – 650°C sıcak işlem ve yüksek hız çelikleri için 600 -700°C sıcaklığa ihtiyaç duyulur. İşlem için 1-2 saat gereklidir. Soğutma sırasında iç gerilimlerinin oluşmaması için yavaş soğutulması gerekir.
Gerilim giderme işlemi sertleştirme işleminin öncesinde kaba işlenmiş parçaya yapılabilir. Ayrıca ısıl işlem sonrası taşlaması bitirilmiş parçaya da uygulanabilmektedir. Tüm metaller endüstri uygulamalarında talaşlı imalat veya konvansiyonel olmaya işleme tekniklerinin ardından gerilim gidermeye gereksinim duymaktadır.
Gerilim gidermede malzemenin yapısı değişmemekte ve sertliği büyük ölçüde etkilenmemektedir. Gerilim giderme sertleştirilmiş ve menevişlenmiş parçaların sertliğinin değişmemesi için menevişlendiği sıcaklığın yaklaşık 50°C altında bir sıcaklıkta uygulanmalıdır.
Çelik malzemeler için gerilim giderme sıcaklığı 600- 700°C arasındadır. Tutma süresinin ardından parçalar fırında veya havada yavaşça soğutulmalıdır. Yavaş soğutma hızı malzemedeki sıcaklık değişimi nedeniyle meydana gelecek gerilimlerin önlenmesi için son derece önemlidir. Özellikle büyük parçaların gerilim gidermesinde oldukça önemli bir yere sahiptir.